روانشناس های اینستاگرامی؛ کاسبی با درد و غم مردم - رپید دانلود

شاید هم فکر می کنیم همه همینطور هستند، معمولا شروع به غرزدن و گله و شکایت از زمین و زمان می کنیم و در نهایت هم با سرزدن به چند آدرس در فضا های مجازی با توصیه های خوش آب و رنگی روبرو می شویم که حتی از صحت و سقم نقل قول هایی که شده هم اطمینان نداریم. در چنین مواقعی چه باید کرد؟ چه کسانی صلاحیت مشاوره دادن در چنین زمینه هایی را دارند و چگونه باید سره را از ناسره تشخیص داد؟ در این خصوص با دکتر حمید پورشریفی، روانشناس سلامت و دانشیار دانشگاه علوم بهزیستی مصاحبه نموده ایم.

این روز ها افراد بسیاری در جامعه به خاطر کرونا یا مسائل مالی، بیکاری و... استرس های زیادی تحمل می نمایند. شما سال هاست در حوزه روانشناسی سلامت فعالیت می کنید، تحلیل شما از شرایط بهداشت روانی جامعه چگونه است؟

آمار نشان می دهند شرایط بهداشت روانی مردم در کشور ما در محدوده خطر یا شرایط قرمز است و این موضوع در آخرین مصاحبه قبل از شیوع بیماری کرونا وزیر بهداشت هم تأیید شده است. همچنین با توجه به آنالیز ها و مطالعات اجرا شده البته قبل از شیوع بیماری کرونا، براساس آمار 23.6 درصد از شهروندان ایرانی از مسائل روان شناختی رنج می برند؛ به گونه ای که وزیر بهداشت هم از آن به عنوان شرایط قرمز یاد نموده است؛ بنابراین به نظر می رسد باید برای این موضوع فکری اساسی کرد.

البته هم اکنون و با توجه به استرس های ایام کرونا و مسائل مالی ناشی از تحریم، مسائل دیگری به موضوع دامن زده و شرایط را بدتر و دشوارتر نموده است. قراردریافت در چنین شرایطی باعث شده شرایط بهداشت روان مردم بدتر و بر میزان مسائل در این خصوص هم افزوده گردد. با توجه به اینکه مدل استرس آسیب پذیری، معین نماینده تعداد افراد دارای اختلالات روان شناختی است این موضوع به این معناست که چنین مدلی در واقع بیان می نماید ممکن است افراد به اندازه ای از آسیب پذیری های روان شناختی رنج ببرند که در روبروه با استرس بیشتر، این آسیب پذیری ها هم بیشتر شوند. براین اساس انتظار می رود که مسائل روان شناختی بیشتر از قبل بروز و ظهور کند و این موضوع ضرورت بهره گیری از خدمات روانشناسان و مشاوران را دوچندان می نماید.

نکته مهم، اما خطرناکی که اکثرا مردم ما با آن درگیر هستند عدم استقبال از خدمات مشاوره ای سلامت روان است. انگار مردم از انگ درگیرشدن با مسائل روانی هراس دارند؟

البته شرایط موجود باعث شده میزان استقبال از خدمات مربوط به سلامت روان و روان شناختی و چگونگی حل مسائل در این خصوص بیشتر گردد و این در حالی است که مسائل مالی مانع از دسترسی به چنین خدماتی می گردد. به همین دلیل بسیاری افراد نمی توانند به متخصصان معتبر و روانشناسان واجد صلاحیت آنگونه که ضروری است مراجعه نمایند و از خدمات آن ها برخوردار شوند.

این موضوع باعث شده میزان مراجعه افراد برای دریافت یاری هایی در این خصوص یعنی مراجعه به خدمات روان شناختی موجود در فضای مجازی بیشتر گردد. در چنین شرایطی فضا برای سوءاستفاده افراد سودجو و بدون صلاحیت فراهم شده است. این افراد می توانند شامل کسانی باشد که اصلا روانشناس نیستند و فقط به واسطه دوره ها و آموزش های کوتاه مدت یا تنها در حد خواندن چند کتاب، خود را صاحب صلاحیت و روانشناس می نامند و شروع به ارائه خدماتی در این زمینه می نمایند. این افراد سودجو برای مشاوره حداقل مدرک کارشناسی ارشد هم در زمینه روانشناسی را ندارند، فاقد پروانه و اجازه فعالیت هستند و صلاحیت آن ها برای دادن مشاوره آنالیز نشده است.

آیا خدمات غیرتخصصی در زمینه روانشناسی محدود به فضای مجازی است؟

هم اکنون بیشترین فضا برای اینکه بتوان بدون نظارت خدمات روانشناسانه ارائه کرد، فضا های مجازی است. البته احتمال اینکه روانشناس نما ها در فضا هایی غیرفضا های مجازی هم خدماتی ارائه دهند و فعالیت داشته باشند هم وجود دارد. گاهی برخی شواهد دال بر این موضوع دیده می گردد؛ مثلا در سطح دانشگاه ها هم دیده شده که این افراد سخنرانی می نمایند. هم اکنون چهره هایی به عنوان روانشناس شناخته و مشهور شده اند که اصلا روانشناس نیستند. اما به دلیل عدم امکان نظارت در فضای مجازی این موضوع حالت وسیعی پیدا نموده است.

باتوجه به اینکه حرفه روانشناسی با روان افراد در ارتباط است حرفه بسیار حساسی بوده و اگر خدمات رسانی مربوط به آن، درست و حرفه ای انجام گردد می تواند بسیار اثربخش و تأثیر گذار باشد، اما اگر مداخلات بجا، درست، حرفه ای و اخلاقی انجام نگردد ممکن است آسیب های جدی را به افراد وارد کند؛ آسیب هایی که گاه تأثیر آن سال ها و شاید تا انتها عمر هم باقی بماند. بر همین اساس ضروری است همه افراد در خصوص اینکه چه کسانی واقعا صلاحیت دارند یعنی روانشناس و متخصص هستند و باید از چه کسانی در این خصوص یاری بخواهند اطلاعات لازم را به دست آورند و مطلع شوند.

چطور می توانیم تشخیص دهیم چه افرادی برای مشورت دریافت در زمینه های مختلف روانشناسی صلاحیت دارند؟

توجه داشته باشیم مردم باید مراقب 2 گروه از افرادی باشند که امکان دارد در این زمینه فعالیت نمایند و آسیب رسان باشند؛ روانشناس نما ها و روانشناسان بدون صلاحیت که هر دو می توانند مشکل آفرین باشند. اینگونه افراد می توانند هم در فضای مجازی و هم در فضای غیرمجازی فعالیت داشته باشند، اما عرصه اینگونه فعالیت ها معمولا در فضای مجازی بیشتر است. علتش هم آن است که در چنین فضا هایی امکان آنالیز صلاحیت افراد کمتر است.

همچنین عواملی مانند راهبرد های اکتشافی که حین قضاوت ناخواسته دچار آن می شویم و خطا می کنیم نیز ازجمله دلایلی هستند که امکان فعالیت افراد سودجو را در فضا های مجازی بیشتر می نماید. یکی از راهبرد های اکتشافی که به خاطر کمبود وقت تصمیم گیری های ما را تحت تأثیر قرار می دهد خطایی است به نام خطای اکتشافی معرف بودن. این خطای اکتشافی بیان می نماید که افراد براساس برخی شباهت های قابل مشاهده تصمیم می گیرند.

مثلا اگر جنسی گران باشد، چون در ذهن شان قبلا نتیجه گیری شده که اجناس گران خوب هستند، بنابراین فکر می نمایند که هر جنس گرانی که عرضه گردد حتما جنس خوبی است. همین اتفاق در فضای مجازی به شکل دیگری رخ می دهد؛ یعنی برخی افراد معمولا جذب گروه هایی می شوند که فالوئر یا هواداران زیادی (ولو با خرید فالوئر و غیرواقعی) داشته باشند، چون فکر می نمایند کسی که مخاطبان زیادی دارد حتما می تواند برای دریافت مشاوره هم قابل قبول و اطمینان باشد.

این موضوع یکی از مواردی است که می تواند درفضای مجازی باعث خطای شناختی و اشتباه در انتخاب مخاطبان برای دریافت مشاوره با روانشناس متخصص گردد. توجه داشته باشیم افراد سودجو بیشتر کلی گویی می نمایند و منبع مشخصی برای گفتار خود ندارند؛ درصورتی که افراد متخصص خیلی با احتیاط حرف می زنند و بنا بر شواهد و منابع علمی اظهارنظر می نمایند.

افراد سودجو چگونه می توانند مخاطبان خود را جذب نمایند؟

برخی مخاطبان از کلی گویی، کلام محکم و هیجانی استقبال می نمایند و، چون اغلب در اینگونه گفتار ها از روش هایی استفاده می گردد که بتواند قابل نفوذ باشد با اثر فوری و البته مقطعی، جذب این موارد می شوند. البته ممکن است افراد با این روش ها در کوتاه مدت حالشان خوب گردد، اما با توجه به اینکه آسیب های روان شناختی افراد با صحبت گذرا و به اصطلاح سرپایی و مداخله فوری به طور ریشه ای و عمقی حل نمی گردد این افراد معمولا بعد از مدتی دوباره حالشان بد می گردد و به این ترتیب فکر می نمایند شرایط ما به قدری جدی است که چنین متخصصی هم با آن همه هوادار نتوانست حال ما را بهبود ببخشد.

چطور می توان از متخصص بودن روانشناسان اطمینان حاصل کرد؟

نخستین چیزی که باید در این حوزه به آن توجه داشته باشیم آن است که بدانیم متخصصی که می خواهیم به او مراجعه کنیم از چه سوابق تحصیلی واقعی برخوردار است، آیا پروانه تخصصی از سازمان نظام روانشناسی یا سازمان بهزیستی و همچنین مجوز برای فعالیت در این زمینه را دارد یا خیر. توجه داشته باشیم در تعاملات انسانی اثر تقدم یعنی برخورد اولیه مراجعه با مشاور بسیار مهم و نقش آفرین است.

به همین خاطر روانشناسان کارآزموده می دانند در جلسه نخست ضمن اینکه باید به خوبی اطلاعات فرد را دریافت نمایند، در عین حال نیز باید به احتیاج های فوری مراجع خود هم توجه داشته باشند تا بتوانند با همدلی با او جلسه را به گونه ای پیش ببرند که نه صرفا غیرعلمی و فقط در راستای برطرف احتیاج های فوری فرد باشد و نه به اصطلاح به گونه ای کتابی خدمات ارائه دهند. فراموش نکنیم افراد متخصص هیچ گاه نصیحت نمی نمایند و به جای فرد برای او تصمیم نمی گیرند بلکه روش های درست تصمیم دریافت را به خود فرد یاد می دهند.

اما گاهی صرف داشتن تحصیلات، پروانه و مجوز فعالیت هم دلیل قاطع و کافی برای انتخاب درست نخواهد بود، بنابراین مداخله های روانشناسی فقط نمی توانند به فضا های مجازی و اینستاگرامی و حتی مصاحبه در اینگونه فضا ها محدود شوند؛ در واقع مشاوره روانشناسی حتما باید از فضای لازم و واقعی هم برخوردار باشد؛ نه صرفا در فضایی مانند اینستاگرام. البته شاید در شرایط مقطعی مانند شیوع بیماری کرونا روانشناسان مجبور به مشاوره های غیرحضوری هم باشند، اما این موضوع نمی تواند همواره اینگونه پیش برود.

مشاوره های غیرحضوری در شرایط خاص می تواند تلفنی یا آنلاین مثلا با استفاده از اسکایپ برگزار گردد، اما حتما باید به طور حرفه ای انجام گردد. منظور از حرفه ای هم آن است که حتما باید به وسیله وقت دهی های قبلی اتفاق بیفتد، نه اینکه خود مشاور بدون درنظردریافت استاندارد های لازم در این خصوص اقدام کند، با مراجع خود زود صمیمی گردد و رفتار غیراخلاقی و غیرحرفه ای داشته باشد. همچنین متخصصان حتما باید به طور کامل در فضای مجازی برای مخاطبان قابل شناسایی باشند و حتی مجوز فعالیت های خود را هم در چنین فضا هایی در اختیار مردم قرار دهند.

مشاور حتما باید رازدار مراجع خود باشد و ملاحظات اخلاقی را که البته شامل موارد زیادی می شوند رعایت کند. مراجعان هم باید به حقوق خود در این خصوص واقف باشند و بدانند که حق دارند از مشاور خود بپرسند چه تحصیلاتی دارد، رویکرد درمانی اش چیست، از کجا مجوز گرفته و تقریبا در چند جلسه می توان به نتیجه قابل قبولی رسید.

در عین حال هم هر زمان احساس کردند مشاور از چارچوب ها و استاندارد های درنظر گرفته شده خارج می گردد باید نسبت به این موضوع واکنش نشان دهند. ضمن اینکه توجه داشته باشیم سازمان های حرفه ای مانند سازمان نظام روانشناسی در این زمینه وجود دارد که بخشی را به بازرسی همین موارد و طرح شکایات مردم اختصاص داده است. در واقع وظیفه شهروندی ما ایجاب می نماید که نسبت به انعکاس مسائلی که برای خودمان به وجود می آید هم خودمان مطلع باشیم و هم دیگران را نسبت به آن مطلع کنیم.

چطور می توان با مراجعه به روانشناسان از بروز مسائل پیشگیری کرد؛ یعنی با جاافتادن فرهنگ مراجعه به مشاور، قبل از داشتن مشکل از بروز آن جلوگیری کرد؟

وقتی صحبت از فرهنگ می گردد باید بپذیریم که این موضوع در طول زمان و با مجموعه اقدامات وسیع هم از طرف دولت و هم خود مردم و رسانه ها اتفاق خواهد افتاد. در واقع ما زمانی می توانیم فرهنگ چیزی را در جامعه ایجاد کنیم که بستر مناسب آن هم فراهم باشد. مثلا اگر بدانیم به راحتی و با صرف هزینه کم و مناسب می توانیم از خدمات مشاوره خوب و واجد شرایط استاندارد استفاده کنیم، احتمال اینکه چنین کاری را در سبد هزینه های ضروری خود قرار دهیم هم خیلی بیشتر خواهد شد.

براین اساس، موضوع بیمه خدمات روان شناختی هم یکی از موارد بسیار مهم است که می تواند بستر لازم را در این خصوص به وجود آورد. سازمان نظام روانشناسی باید متخصصان خود را در این زمینه تفکیک کند و هر مشاوری بداند بهتر است در چه زمینه ای فعالیت داشته باشد. در عین حال به وسیله استفاده از مکتوبات و رسانه ها و مطبوعات، اطلاعات لازم در اختیار مردم قرار گیرد تا آن ها هم مطلع شوند چرا، چگونه و چه زمان بهتر است به مشاور و روانشناس مراجعه نمایند. بهترین زمان می تواند قبل از بروز مسائل فردی، کاری، شغلی یا در روابط باشد؛ چون در زمینه سلامت روان هم مانند سلامت جسم پیشگیری حتما بهتر از درمان خواهد بود، زیرا درمان هم سخت تر است، ضمن اینکه احتیاج به هزینه و زمان بیشتری هم خواهد داشت.

متأسفانه گاهی افراد به احتیاج های خود و دیگران واقف نیستند. مثلا وقتی در فرزندپروری مشکل داشته باشیم باید حتما برای این کار از متخصصان و مشاوران یاری بگیریم. تربیت و پرورش بچه ها کار بسیار حساسی است که نمی توان بی تفاوت از کنار آن گذشت و در بسیاری از موارد نمی توان به تنهایی و به خوبی از پس آن برآمد. مهم ترین چیز باور این موضوع است که اگر به مشاور و روانشناس مراجعه می کنیم حتما نباید بیمار باشیم یا مشکل خاصی داشته باشیم بلکه ما به مشاور و روانشناس متخصص مراجعه می کنیم تا مسائل کمتری داشته باشیم و بتوانیم بهتر زندگی کنیم، چون برخورداری از زندگی خوب حق ماست.

برای رسیدن و دستیابی به این منظور بسیاری از بخش ها و سازمان های دولتی ازجمله سازمان آموزش و پرورش باید همکاری لازم را با همدیگر به عمل آورند. حفظ سلامت روان افراد یک جامعه می تواند در موفقیت افراد آن جامعه در بسیاری از زمینه ها مؤثر واقع گردد. آموزش های عمومی برای والدین و بچه ها و نوجوانان در مقاطع مختلف می تواند تأثیر گذار باشد. از طرف دیگر وزارت بهداشت و سازمان بهزیستی هم می تواند همکاری های لازم را در این خصوص به عمل آورد. در مجموع می توان گفت که فرهنگ استفاده از مشاوره و مراجعه به متخصص و روانشناس احتیاجمند تسهیلات، تدوین قوانین و دادن مطلعی و اطلاعات به افراد است.

هم اکنون از چه عواملی می توان به عنوان ریشه به وجودآمدن روانشناس نما ها نام برد؟

ریشه به وجودآمدن چنین افرادی و چنین فضا هایی در عالم مجازی یا غیرمجازی را می توان ترکیب 2 عامل دانست؛ نخست احساس احتیاج شدید مردم به خدمات روانشناسی و مسائل زیاد در زمینه های روان شناختی و مقبولیت روانشناسان در حل مسائل آنهاست و از طرف دیگر هم ویژگی های افراد روانشناس نماست که می تواند شامل موارد گوناگون غیراخلاقی و اجتماعی باشد و البته اولویت افراد به احتیاج های فردی و توجه نداشتن به رفتار حرفه ای و ملاحظات اخلاقی افراد سودجو در این زمینه است.

تدارک امکانات نسبی برای مردم در زمینه خدمات روانشناسی

دولت با درنظردریافت یارانه هایی می تواند کم کردن بودجه را از جا های دیگر شروع و به حل مسائل مردم درخصوص خدمات روانشناسی بیشتر توجه کند. یکی از مسائل هم اکنون و با توجه به لزوم مراجعه کمتر مردم به محل کار و قرنطینه، بروز مسائل در خانواده هاست؛ مسائل در روابط والدین با فرزندانشان یا همسران با یکدیگر مسائلی نیستند که به سادگی بتوان از کنارشان گذشت و حتما باید جدی گرفته شوند.

ضمن اینکه وقتی گرانی های غیرقابل پیش بینی هم بر چنین مسائلی در خانواده ها اضافه می گردد تبعات زیادی به دنبال خواهد داشت و به این ترتیب می توان شاهد مسائل رفتاری در سطح جامعه بود که برای کاهش آن می توان اقداماتی به عمل آورد و به راه چاره هایی دست پیدا کرد. مثلا در ایام شیوع کرونا می توان یارانه هایی را به مراکز مشاوره اختصاص داد که با توجه به آن ها بتوانند مشاوره های بیشتری را پوشش دهند. مراکز دولتی هم باید در عین حال که از افراد باصلاحیت استفاده می نمایند هزینه کمتری هم از مراجعان دریافت نمایند.

درنظر دریافت بیمه یا یارانه و بیشتر کردن مراکز دولتی فقط چند راه چاره در این زمینه است و حتما راه چاره های زیاد دیگری هم در این خصوص می توان یافت. هم اکنون ما گزینه ای به نام 1480 داریم که امکانی است برای دریافت مشاوره تلفنی و رایگان و البته خدمات جانبی سازمان بهزیستی که افراد با استفاده از آن می توانند به جای جست وجو در فضای مجازی و گیرافتادن در دام افراد سودجو از مشاوره با کارشناسان معتبر بهره مند شوند.

متأسفانه مردم گاهی از روی نامطلعی ترجیح می دهند در فضا هایی مانند اینستاگرام صرفا با روانشناس نما هایی که صفحات پربیننده و خوش آب و رنگی دارند دردل نمایند تا اینکه به مرور و به تدریج با صبر و حوصله بیشتر با مشاوره با متخصصان معتبر در این زمینه به طور ریشه ای درمان شوند. رسانه های تصویری و شنیداری و مطبوعات هم می توانند در دادن اطلاعات کافی در این خصوص به مردم بسیار تأثیر گذار باشند.

فرق روانشناس متخصص با روانشناس تجربی

فراموش نکنیم افراد متخصص هیچ گاه نصیحت نمی نمایند و به جای فرد برای او تصمیم نمی گیرند بلکه روش های درست تصمیم دریافت را به خود فرد یاد می دهند. اما گاهی صرف داشتن تحصیلات، پروانه و مجوز فعالیت هم دلیل قاطع و کافی برای انتخاب درست نخواهد بود، بنابراین مداخله های روانشناسی فقط نمی توانند به فضا های مجازی و اینستاگرامی و حتی مصاحبه در اینگونه فضا ها محدود شوند؛ در واقع مشاوره روانشناسی حتما باید از فضای لازم و واقعی هم برخوردار باشد؛ نه صرفا در فضایی مانند اینستاگرام.

دنیای جذاب فالور های مجازی

برخی افراد معمولا جذب گروه هایی می شوند که فالوئر یا هواداران زیادی (ولو با خرید فالوئر و غیرواقعی) داشته باشند، چون فکر می نمایند کسی که مخاطبان زیادی دارد حتما می تواند برای دریافت مشاوره هم قابل قبول و اطمینان باشد. این موضوع یکی از مواردی است که می تواند درفضای مجازی باعث خطای شناختی و اشتباه در انتخاب مخاطبان برای دریافت مشاوره با روانشناس متخصص گردد.