آینده ایران در دنیا انرژی
به گزارش رپید دانلود، تمامی نامزدهای برگزیده شورای نگهبان برای جلب رأی مردم روی حل مشکل معیشتی مردم تمرکز نموده اند. راه چاره هایی که داده اند همان راه چاره های دولت های قبل است که بیشتر آنها در اجرا ناکارآمد معرفی شده اند؛ اما مشکل کجاست و باید چه کرد؟
به نظر می رسد که مشکل اصلی کشور، اقتصاد رانتی و وابستگی این اقتصاد به اقتصاد دلارهای نفتی است که هنوز نامزدهای دولت سیزدهم نیز دراین رابطه برنامه ای ارائه نکرده اند. نکته جالب توجه این است که بخشی از مسائل کنونی کشور ریشه در تصمیم مجلس هفتم دارد. مجلس هفتم برای هموار کردن روی کار آمدن دولت نهم با افزایش تدریجی بهای فرآورده های نفتی به منظور تخصیص یارانه های آشکار و پنهان سوخت مخالفت کرد (در بخش های دیگر اقتصاد به منظور بهبود اقتصاد کلان و کاهش آلودگی آب و هوا) و برای مثال قیمت بنزین را در لیتری 80 تومان تثبیت کرد.
در طول عمردولت های نهم و دهم و یازدهم مجالس هشتم و نهم و دهم تصمیمات مشابهی گرفتند. در آذرماه سال 96 مجلس دهم اجازه نداد بودجه ای که دولت دوازدهم برای سال 1397 پیشنهاد داده بود تا درصورت خروج ترامپ از برجام با افزایش تدریجی بهای فرآورده های نفتی و انرژی کشور آمادگی لازم را داشته باشد به تصویب برسد. بعد در آبان ماه 98 آن تصمیم به شکل نادرستی گرفته شد و در نهایت مجلس یازدهم با همان روش و نیت مجلس هفتم بودجه سال 1400 را برای هموار سازی جهت روی کار آمدن دولت سیزدهم تصویب کرد، اما در چنین فضایی ایران چگونه می تواند بازیگر مؤثر دنیا انرژی گردد؟
هند اخیراً اظهار داشت که در صورت برداشته شدن تحریم های ایران با شروطی آمادگی دارد از ایران نفت بخرد. چین نیز درحال حاضر نفت ایران را به ارزان ترین قیمت می خرد. روسیه هم از اینکه صنعت گاز ایران قدرت رقابت ندارد، در رقابت با قطر و امریکا سعی دارد بازار دنیای گاز طبیعی را به نفع خود تعریف کند. این درحالی است که ایران به رغم داشتن ذخایر غنی نفت خام، گاز طبیعی و حتی فرصت توسعه و فراوری انرژی های تجدیدپذیر نمی تواند در بازار دنیای نظیر گذشته ایفای نقش کند.
بنابراین دولت سیزدهم باید با توجه به موقعیت ژئوانرژی ایران بین دریای خزر، خلیج فارس و درواقع هفت دریا یک سیاست کلان دیپلماسی انرژی منطقه ای و بین المللی و همین طور اقتصاد انرژی برای داخل را تعریف کند و به این سؤال پاسخ دهد که در سبد انرژی ایران که در حال حاضر با بحران آب هم دست به گریبان است، چند درصد هسته ای؟ چند درصد فسیلی؟ چند درصد تجدیدپذیر؟ چند درصد خام فروشی نفت و گاز؟ چند درصد تبدیل گاز و... به برق و صادرات برق؟ چند درصد زغال سنگ؟ چند درصد کاهش آلودگی آب و هوا؟ چند درصد تبدیل انرژی به آب (آب شیرین کن ها)، چند درصد...؟ باید تعریف گردد.
در سال 1380 مرحوم دکتر نوربخش در بانک مرکزی با طرحی با موضوع بورس نفت موافقت کرد و وزیر وقت نفت هم دستور لازم را داد و مطالعات لازم انجام شد. متأسفانه، نظام غیرشفاف اقتصاد تحت تسلط کاسبان تحریم و مافیاهای مختلف پس از سرانجام مطالعه مورد نظر از سال 1384 تا به امروز اجازه نداده است که طرح مطالعه شده اقتصاد انرژی برای تجارت فرآورده های نفتی بین دریای خزر و خلیج فارس در بورس بین المللی نفت ایران در جزیره کیش برای نجات اقتصاد ایران از وابستگی به اقتصاد دلاری به خوبی مطرح، اجرایی و فعال گردد. در راستای همان برنامه طرح احداث بندر نفتی نکا معاوضه انرژی با انرژی (نفت خام با نفت خام، گاز طبیعی با گاز طبیعی، معاوضه گاز طبیعی با برق، معاوضه نفت خام با فرآورده های نفتی و... اقتصاد انرژی و تجارت انرژی با حذف دلار - تعریف ارز انرژی، سکه انرژی و...) در دولت هفتم و هشتم تعریف شد. در دولت نهم و دهم متوقف شد. به دولت یازدهم و دوازدهم فرصت بازنگری و اجرا داده نشد اما آیا دولت سیزدهم می تواند؟ در این راستا توجه به این چند نکته ضرورت دارد:
1- تخصیص منابع اقتصادی، انسانی و سایر منابع در راستای اثبات نظریه ضرورت ایجاد خزانه داری انرژی. منظور نوعی مشارکت سرمایه ای برای سرمایه گذاری در طرح های زیرساختاری جهت فراهم کردن احتیاجهای گرمایی، سرمایی (خنک کردن)، فراوری برق، حمل و نقل و سایر خدمات مورد احتیاج مصرف کنندگان انرژی و تعریف (فعال کردن) اقتصاد انرژی در داخل و تعریف دیپلماسی کلان انرژی ایران در منطقه و فرامنطقه (بین المللی) است.
2- عملکرد خزانه داری: به جای فروش (Sale) نفت خام در بازار، نفت خام عرضه (Supplied) گردد. یعنی نفت خام به طور مستقیم به مصرف کننده اصلی عرضه گردد. با این کار دست واسطه ها و کاسبان تحریم با برقراری رابطه مستقیم بین فراوری کننده و مصرف کننده انرژی کوتاه و قطع می گردد. با کدام مشتریان قرارداد منعقد گردد؟ پالایشگرها، پتروشیمی ها و فراوریکنندگان برق و... به ازای چه چیزی؟ به ازای درصدی از برق فراوریی. نفت خام به ازای فرآورده های نفتی و فرآورده های پتروشیمی، فرآورده های نفتی و گاز طبیعی با برق و... معاوضه می شوند. بهره مندی از فناوری انرژی های تجدیدپذیر (خورشیدی / بادی) لازم است. چگونه؟ صاحب فناوری امتیاز و مالکیت فناوری را نمی فروشد، بلکه اجازه استفاده از فناوری به ازای درصدی از برق فراوریی را می دهد. به این گفته می گردد معاوضه هوشمند (Smart Swap).در نتیجه اکنون باید دید که برنامه اقتصاد انرژی خرد و کلان دولت سیزدهم چیست؟ اگر این برنامه به درستی تعریف گردد، ایران می تواند اصلاحاتی انجام دهد و نقش بازیگر مؤثر دنیا انرژی را کسب کند.
*کارشناس بین المللی انرژی
منبع: ایران
منبع: خبرگزاری پانا